Νέες Τεχνολογίες και οι Εφαρμογές τους
Κατηγορία: Ανάπτυξη / Τεχνολογία
Εισηγητής: Ι. Γιαννόπουλος
Ανάπτυξη και Νέες Τεχνολογίες για την Αρκαδία του 21ου Αιώνα
Αρκαδία - Ενας Τόπος με Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον
Η αποδυνάμωση της περιφέρειας είναι νομοτελειακή;
Ισχυρή αιρετή Τοπική Αυτοδιοίκηση - Επιτελικός ρόλος του Κράτους
Βιώσιμη (Αειφόρος) ανάπτυξη - μονόδρομος για την Αρκαδία
Αρκαδία και Διαδίκτυο - Μιά σχέση με Μέλλον
Ανάλογη προνομιακή θέση βέβαια έχει η Ελλάδα γενικότερα, ως γενέτειρα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, ή ακόμα και άλλες χώρες του κόσμου, κυρίως αυτές που διαθέτουν πλούσια πολιτισμική ιστορία. Ελάχιστοι όμως είναι οι τόποι, οι περιοχές μέσα στα όρια των χωρών, που έχουν αυτή τη "μυθική" διάσταση που απολαμβάνει η Αρκαδία.
Οι άνθρωποι της Αρκαδίας, εμείς οι Αρκάδες, φροντίζουμε για τη διατήρηση αυτής της προνομιακής θέσης της πατρίδας μας, με την εργατικότητά μας, την κινητικότητά μας, την οργανωτικότητά μας και την αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα μας. Ως αποτέλεσμα, η Αρκαδία μας ανταποδίδει ένα μέρος από την αίγλη της.
Για να συζητήσουμε για το μέλλον της Αρκαδίας πρέπει να αποτιμήσουμε και ίσως να επαναπροσδιορίσουμε αυτή τη σχέση μας με την Αρκαδία. Πώς επηρεάζεται αυτή η σχέση από τις εξελίξεις σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο; Τί πρέπει να κάνουμε για να διατηρήσουμε την προνομιακή θέση της Αρκαδίας σε ένα περιβάλλον χωρίς σύνορα, δηλαδή χωρίς προστατευτισμό, αλλά και χωρίς εμπόδια; Είναι αρκετό να αναφερόμαστε στο "Αρκαδικό ιδεώδες" μία ή δύο φορές το χρόνο, με αφορμή κάποιες εκδηλώσεις, ενώ την ίδια στιγμή η Αρκαδία έχει βασικές ελλείψεις σε υποδομές, περίθαλψη, οργάνωση παραγωγής και προστασία περιβάλλοντος;
Πιστεύω ότι για να ανταποδώσουμε στην ιδιαίτερη πατρίδα μας ένα μέρος από αυτά που της οφείλουμε πρέπει να καταρτίσουμε ένα "σχέδιο" για την Αρκαδία που θα έχει δύο παράλληλους και αλληλοσυμπληρούμενους στόχους. Ο ένας στόχος είναι το "υλικό" μέρος, η οικονομική ανάπτυξη της Αρκαδίας και ο άλλος το "πνευματικό" μέρος, η διάδοση των ιδιαιτεροτήτων και αρετών της Αρκαδίας.
Για την ανάπτυξη της Αρκαδίας είναι αναγκαίο να θίξουμε θέματα που αφορούν γενικότερα την περιφέρεια. Πρέπει να εξετάσουμε γιατί -παρά τα αλλεπάλληλα προγράμματα- η περιφέρεια συνεχίζει να αποδυναμώνεται. Να κάνουμε προτάσεις για την τοπική αυτοδιοίκηση που πρέπει να πρωταγωνιστήσει, για τον επιτελικό ρόλο που πρέπει να έχει το κράτος για την ανάπτυξη της περιφέρειας. Να συμφωνήσουμε ότι θέλουμε βιώσιμη (αειφόρο) ανάπτυξη για την ιδιαίτερη πατρίδα μας και να αναδείξουμε την ιδιαίτερη αναπτυξιακή ταυτότητα της Αρκαδίας.
Σκοπός μας βέβαια δέν είναι να καταρτίσουμε ένα πολιτικό πρόγραμμα, αλλά πρέπει να ξεφύγουμε από τα στερεότυπα και να διατυπώσουμε απόψεις και προτάσεις χωρίς τους περιορισμούς που επιβάλλει μια συνηθισμένη "πολιτική" ή "επιστημονική" προσέγγιση. Να καταλήξουμε σε κάποιες αρχές που σίγουρα θα επηρεάσουν τα πολιτικά προγράμματα και οπωσδήποτε θα ευαισθητοποιήσουν και θα εξοπλίσουν τους πολίτες και ψηφοφόρους στην κριτική τους και στις επιλογές τους.
Η παρουσία της Αρκαδίας είναι ήδη ισχυρή -όσον αφορά το δεύτερο μέρος- στον κόσμο των γραμμάτων και των τεχνών. Αποτελεί ήδη έναν διάσημο τουριστικό προορισμό, έχει τεράστιο πολιτισμικό πλούτο και εκπροσωπείται σε όλους τους κοινωνικούς χώρους από επώνυμους Αρκάδες. Η παρουσία αυτή πρέπει να εμπλουτιστεί και να αναβαθμιστεί ώστε να παραμείνει ισχυρή και αξιοζήλευτη στη σύγχρονη πραγματικότητα. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης που προκαλεί μέν ανασφάλεια, αλλά -καταργώντας τα σύνορα- αποτελεί προνομιακό πεδίο για αυτούς που έχουν πλούτο ιδεών και πολιτισμού. Οι Αρκάδες έχουμε αυτό το προνόμιο. Ας το αξιοποιήσουμε!
Μετά τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα και το Β' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, βρισκόμαστε προς το τέλος της υλοποίησης του Γ' ΚΠΣ και σχεδιάζουμε το Δ' ΚΠΣ. Η γενική διαπίστωση είναι ότι οι περιφέρειες με την χαμηλότερη ανάπτυξη παραμένουν χαμηλά και μάλιστα η διαφορά με τις πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες τείνει να αυξηθεί. Η "αυτορρύθμιση" που προσπαθούν να πετύχουν τα προγράμματα αυτά δέν έχει πετύχει, ενώ υπάρχουν και περιφέρειες με αρνητικό δείκτη ανάπτυξης.
Φαίνεται λοιπόν ότι η μεθοδολογία που εφαρμόζεται για την ένταξη έργων στα πλαίσια στήριξης (οικονομοτεχνικές μελέτες συνοδευόμενες από περιβαλλοντικές), στην οποία κυριαρχούν τα κριτήρια της ελεύθερης αγοράς δέν είναι επαρκής για να επιτευχθεί η περιφερειακή ανάπτυξη. Κάποιοι από τους λόγους είναι οι παρακάτω:
1. Η εφαρμογή των κριτηρίων της ανταποδοτικότητας και της σκοπιμότητας προκρίνει έργα σε περιοχές που είναι ήδη αναπτυγμένες. Η εφαρμογή λοιπόν των κριτηρίων αυτών χωρίς τον κεντρικό σχεδιασμό που στοχεύει στη σύγκλιση της ανάπτυξης των περιοχών οδηγεί σε μεγαλύτερη απόκλιση κάνοντας τις πλούσιες περιοχές πλουσιότερες και τις φτωχές φτωχότερες.
2. Οι μελέτες για την ανάπτυξη της περιφέρειας είναι συνήθως στατικές, δηλαδή λαμβάνουν υπόψη την υπάρχουσα κατάσταση (επίπεδο ανάπτυξης) χωρίς να συνεκτιμούν παραμέτρους που επηρεάζουν την μελλοντική εξέλιξη, όπως την δυναμική που αναπτύσσεται. Επίσης δέν συνεκτιμούν κοινωνικούς παράγοντες. (παράδειγμα: το αποτέλεσμα της βελτίωσης της οδοποιίας δέν είναι απλά ο μειωμένος χρόνος μετακίνησης και η αύξηση της επισκεψιμότητας, αλλά και η μείωση των ατυχημάτων, άρα και των νοσηλείων. Επιπλέον δέν υπολογίζεται η αύξηση της παραγωγικότητας των κατοίκων και οι νέες δουλειές που θα δημιουργηθούν όταν διαφαίνονται νέες προοπτικές για μια περιοχή).
3. Η κάθε περιοχή συνήθως εξετάζεται αυτόνομα, ενώ πάντα υπάρχει αλληλεπίδραση με γειτονικές περιοχές. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη σημερινή εποχή που υπάρχει αυξημένη κινητικότητα και νέες δραστηριότητες στην επαρχία. (παραδείγματα: (α) Η λειτουργία της Αττικής οδού είχε ως αποτέλεσμα την εξάλειψη του μποτιλιαρίσματος στην περιοχή του Ασπρόπυργου, πράγμα που φαινόταν αδύνατο παρά τις συνεχείς διαπλατύνσεις στα κρίσιμα σημεία. Για να προβλεφθεί αυτό σε μια μελέτη, θα έπρεπε να αναλυθεί όχι μόνο το λεκανοπέδιο, αλλά ολόκληρη η νότια Ελλάδα. (β) Η ολοκλήρωση της Ε.Ο. Βυτίνας - Αρχαίας Ολυμπίας θα έχει ως αποτέλεσμα τη χρήση και αυτού του δρόμου και όχι μόνο της διαδρομής μέσω Αχαϊας και Ηλείας. Το έργο αυτό λοιπόν δέν αφορά μόνο την Γορτυνία, αλλά όλους τους πολίτες που θα θελήσουν να επισκεφθούν την Αρχαία Ολυμπία. Τώρα η Πελοπόνησος είναι "κομμένη" στη μέση γιατί δέν υπάρχει ένας οριζόντιος άξονας που να συνδέει τις Μυκήνες με την Ολυμπία.)
Το κράτος και η κυβέρνηση, ως άμεσα εκλεγόμενη από την κοινωνία, έχει εκ των πραγμάτων ένα ρόλο ρυθμιστικό -που όμως δέν ασκεί- στην ισόρροπη ανάπτυξη των περιφερειών μέσα στα όρια της δικαιοδοσίας του, δηλαδή της περιφέρειας της χώρας. Η κατανομή των πόρων γίνεται κατ'αρχήν στα κράτη, αλλά η απορρόφηση των κονδυλίων εξαρτάται από τις ολοκληρωμένες προτάσεις που θα υποβάλουν οι τελικοί αποδέκτες τους, δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς. Αν όμως η αρχική κατανομή γίνεται με βάση και κοινωνικά κριτήρια (συνοχή), την αντίστοιχη διαδικασία στην τελική απορρόφηση πρέπει να την ρυθμίσει επιτελικά το κράτος. Η διαπραγμάτευση που γίνεται είτε ανάμεσα στα κράτη, είτε ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας δέν είναι αποφασιστικής σημασίας άν δέν γίνουν οι τελικές προτάσεις (έργα, δράσεις) που θα απορροφήσουν τα ποσά αυτά. Ο επιτελικός ρόλος του κράτους έγκειται στο να διασφαλίσει και την απορρόφηση των "κερδισμένων", αλλά και την κατεύθυνσή τους σε τομείς και περιοχές που θα ενισχύσουν την σύγκλιση των περιφερειών σε μια ανοδική πορεία του επιπέδου ανάπτυξης.
Στο επίπεδο της περιφέρειας, η εξουσία πρέπει να περάσει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που πρέπει να είναι εξολοκλήρου αιρετή και οικονομικά ισχυρή και όχι το μακρύ χέρι ενός συγκεντρωτικού και πελατειακού κράτους. Η αποκέντρωση των εξουσιών είναι θεμελιώδης για να απελευθερωθούν οι δημιουργικές δυνάμεις της περιφέρειας και να αντιμετωπισθεί η γραφειοκρατία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μεγαλύτερη αξιοποίηση των προγραμμάτων γίνεται από τους δήμους που έχουν επιτύχει τη λειτουργία δημοτικών ή διαδημοτικών αναπτυξιακών εταιριών. Είναι επίσης χαρακτηριστικό το φαινόμενο η κεντρική διοίκηση να ανταγωνίζεται και να ακυρώνει τις πρωτοβουλίες της τοπικής αυτοδιοίκησης (π.χ. το δασικό χωριό στη λίμνη του Λάδωνα, ο βιολογικός καθαρισμός του δήμου Β.Κυνουρίας).
Η πολιτεία πρέπει να υλοποιήσει ένα σύγχρονο μοντέλο διακυβέρνησης, όπου το Κράτος πρέπει να έχει το ρόλο του και η Τοπική Αυτοδιοίκηση το δικό της:
1. Το κράτος πρέπει να ετοιμάσει ένα νέο χωροταξικό σχεδιασμό για ολόκληρη την επικράτεια. Σε αυτό το σχέδιο πρέπει να κυριαρχεί η προσπάθεια για σύγκλιση των περιφερειών, ως στοιχείο που συμπληρώνει την γενική προσπάθεια για ανάπτυξη.
2. Η κάθε περιοχή πρέπει να εξετάζεται ως λειτουργική ενότητα, δηλαδή τα έργα που προγραμματίζονται να είναι αλληλοσυμπληρούμενα.
3. Τα κριτήρια πρέπει να είναι ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής περιφέρειας, που έχει μεγάλο βαθμό ανομοιογένειας (παράδειγμα: η Ολλανδία έχει πολύ μεγάλο βαθμό ομοιογένειας καθώς είναι όλη πεδινή, ενώ η Ελλάδα είναι κατά 65% ορεινή ή γενικά δύσβατη. Πώς μπορεί ένας ορεινός δήμος να φτιάξει ένα σφαγείο, όταν ορίζεται ως ελάχιστη απόσταση από υπάρχον σφαγείο τα 100 χιλιόμετρα; Η Αρκαδία από άκρη σε άκρη είναι 150 χιλιόμετρα, αλλά δύσβατα!).
4. Το κράτος πρέπει να θέσει κριτήρια για την ανακατανομή του εισοδήματος και μεταξύ των περιοχών. Οι επιχορηγήσεις προς την Τ.Α. πρέπει να είναι «αντιστρόφως ανάλογες» με τον βαθμό ανάπτυξης της κάθε περιοχής.
5. Η υλοποίηση του σχεδιασμού γίνεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, που πρέπει να αποκτήσει το ρόλο που της αρμόζει σε θεσμικό και οικονομικό επίπεδο. Οταν η Τ.Α. ξεφύγει από τον άχαρο ρόλο του "επαίτη" προς το κράτος, θα μπορεί να συνδιαμορφώνει το επιτελικό σχέδιο, με βάση την άμεση εμπειρία του χώρου της.
6. Η ανάπτυξη της περιφέρειας δέν μπορεί να αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά και το κράτος ή η τοπική αυτοδιοίκηση δέν μπορεί να κάνει η ίδια τις επενδύσεις σε παραγωγικούς τομείς. Ο κεντρικός σχεδιασμός δέν σημαίνει συγκέντρωση των παραγωγικών δυνάμεων. Σημαίνει όμως την «κατεύθυνση» της ανάπτυξης σε παραγωγικούς τομείς και περιοχές με συγκεκριμένα μέτρα.
7. Τα μέτρα αυτά είναι κυρίως τα κίνητρα προς τις επιχειρήσεις είτε είναι ιδιωτικές, είτε δημοτικές ή διαδημοτικές, είτε μικτές (μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ ή φορολογίας, αυξημένα κίνητρα για την απασχόληση προσωπικού κ.α.). Τέτοιες ρυθμίσεις ισχύουν και σήμερα, όμως μέτρα όπως οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ πρέπει να ισχύσουν και για τις ορεινές περιοχές.
8. Ειδικότερα για θέματα που αφορούν τα έργα υποδομής (οδοποιϊα, τηλεπικοινωνίες, πολιτισμός, αθλητισμός) πρέπει να υπάρχει η πολιτική βούληση και η χρηματοδότηση να γίνεται ακόμα και από εθνικούς πόρους (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Εθνική Οδός Τρίπολης - Βυτίνας - Αρχαίας Ολυμπίας).
Μπορούμε να πούμε ότι αυτό ισχύει για την Αρκαδία; Εχουμε κάποιο σχέδιο για το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, όταν εξαντληθούν τα κοιτάσματα του λιγνίτη; Η χρήση του φυσικού αέριου ως καύσιμου φαίνεται ως η προσφορότερη και οικολογική λύση για να αντικαταστήσει τις ενεργειακές απαιτήσεις της χώρας. Τί εικόνα όμως θα παρουσιάζει το τοπίο που θα απομείνει; Στην επιδίωξη του κέρδους θα εξορρύξουμε κάθε χούφτα λιγνίτη καταστρέφοντας την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μας; Τα αντισταθμιστικά οφέλη έπρεπε από χρόνια να είναι στα χέρια της τοπικής αυτοδιοίκησης και να διατίθενται σε έργα υποδομής, αλλά και για την μελλοντική μεταλιγνιτική ανάπτυξη της περιοχής.
Τα τελευταία χρόνια έχουν εγκριθεί χρηματοδοτήσεις και εκτελούνται μικρά υδροηλεκτρικά έργα ιδιωτών στα πανέμορφα φαράγγια της Αρκαδίας, όπως στο φαράγγι του Τουθώα και του Λούσιου. Τα έργα αυτά, πέρα από τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, δέν προσφέρουν ουσιαστικά στις θιγόμενες περιοχές, αφού τα αντισταθμιστικά οφέλη είναι της τάξης του 3%, ενώ δέν απασχολούν προσωπικό. Η αδειοδότηση τέτοιων μονάδων δημιουργεί μακροπρόθεσμα προβλήματα στους δήμους που χρησιμοποιούν τους ίδιους φυσικούς πόρους (το νερό) και θα βρεθούν εκ των πραγμάτων σε ανταγωνιστική θέση, όταν θελήσουν να κάνουν αναπτυξιακά έργα στην ίδια περιοχή. Είναι απορίας άξιο πώς εγκρίθηκαν αυτές οι χρηματοδοτήσεις, όταν μια από τις προϋποθέσεις είναι οι περιοχές να είναι ακατοίκητες.
Για παράδειγμα, στο φαράγγι του Τουθώα πρόκειται να λειτουργήσει άμεσα μονάδα 1,5 MWatt, που σημαίνει -κατά προσέγγιση- παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 600 χιλιάδων ευρώ το χρόνο, με αντισταθμιστικά οφέλη 18 χιλιάδες ευρώ, που θα αποδίδονται στους τρεις δήμους (Λαγκαδίων, Τροπαίων και Ηραίας) και ίσως να απασχολεί έναν φύλακα. Δηλαδή δεσμεύονται αναπτυξιακοί πόροι της περιοχής για να βγάλει κέρδος ένας ιδιώτης, με αντάλλαγμα τις αποδοχές ενός υπαλλήλου σε κάθε έναν από τους τρεις εμπλεκόμενους δήμους. Οταν αυτοί οι δήμοι επιχειρήσουν να υλοποιήσουν προγράμματα αξιοποίησης του φαραγγιού (που ήδη τα έχουν στα προγράμματά τους) θα πρέπει να μή θίγουν τα έννομα συμφέροντα του "επενδυτή"!
Για να θέσουμε σωστά κριτήρια ανάπτυξης πρέπει να ορίσουμε ως παραγωγική βάση: 1. Το Παραγόμενο Κεφάλαιο, 2. Το Ανθρώπινο Κεφάλαιο και τη Γνώση, 3. Το Κοινωνικό Κεφάλαιο και 4. Το Φυσικό Κεφάλαιο. Η Γνήσια Επένδυση είναι το άθροισμα των επενδύσεων σε όλες τις παραπάνω μορφές Κεφαλαίου. Η Αρκαδία έχει τις προϋποθέσεις να βελτιώσει την ευημερία των κατοίκων της, άν αξιοποιήσει αυτές τις μορφές Κεφαλαίου που διαθέτει (τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της), συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά. Η ισχυροποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εγγυάται τη γνησιότητα των επενδύσεων.
Ο τριτογενής τομέας (υπηρεσίες, αγροτουρισμός) φαίνεται ο καταρχήν πιο ωφελημένος, αλλά και ο πρωτογενής τομέας μπορεί να ωφεληθεί άμεσα, όταν τα προϊόντα με ονομασία προέλευσης προέρχονται από κάποια ξακουστά μέρη. Ηδη υπάρχουν πολλές μικρές επιχειρήσεις στα χωριά με τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση με αξιόλογη δραστηριότητα. Οσον αφορά τη μεταποίηση, για να υπάρξει σημαντική παραγωγή, πρέπει να δοθούν κίνητρα από την πολιτεία, όπως αυτά που αναφέραμε πιο πάνω. Οπως ισχύουν ειδικές διατάξεις για τις νησιωτικές περιοχές, πρέπει αντίστοιχα να ισχύουν και για τις ορεινές και δύσβατες. Ιδιαίτερο κεφάλαιο αποτελεί η βιομηχανική περιοχή της Τρίπολης, που, παρά την εγγύτητα με την Αθήνα, δέν έχει αξιοποιηθεί.
Στην Αρκαδία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην αξιοποίηση των ορεινών όγκων και ορεινών περιοχών (Λίμνη Λάδωνα, Μαίναλο, Πάρνωνας, Λούσιος, Λύκαιο, κ.λπ.), που δέν υπάρχουν πουθενά αλλού τόσο πολλές, τόσο κοντά και με τόσα αξιοθέατα. Είναι τραγικό ότι μετά από προσπάθειες πολλών χρόνων συστάθηκε ο Σύνδεσμος για την ανάπτυξη της λίμνης του Λάδωνα, αλλά η πολιτεία ακύρωσε τη σχεδόν εγκεκριμμένη μελέτη για το Δασικό Χωριό -με αιτιολογία ότι δήθεν είναι ασύμφορο- για να χαρίσει την αξιοποίηση παρόμοιων φυσικών πόρων στην ιδιωτική εκμετάλλευση (από τις πρώτες αποφάσεις του αργότερα αποπεμφθέντα υπουργού αγροτικής ανάπτυξης Τσιτουρίδη).
Η καθυστέρηση στην ανάπτυξη των περιοχών αυτών έχει ως αποτέλεσμα να διατηρούν την αμόλυντη ομορφιά τους, σε αντίθεση με άλλες περιοχές, όπου επήλθε κορεσμός. Μπορούμε να μετατρέψουμε το μειονέκτημα της μή ανάπτυξης σε πλεονέκτημα, φροντίζοντας ώστε οι παρεμβάσεις να έχουν τα χαρακτηριστικά της αειφορίας. Ιδιαίτερα σήμερα, στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, πρέπει να αναδειχθεί η ιδιαίτερη αναπτυξιακή ταυτότητα της Αρκαδίας.
Η νέα πραγματικότητα δέν καταργεί τις κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά αποτελεί ένα διαφορετικό πλαίσιο συγκρούσεων συμφερόντων των διαφόρων τάξεων και στρωμάτων της κοινωνίας. Η άρνηση αυτής της εξέλιξης είναι αδιέξοδη, αλλά αντίθετα πρέπει να αναλύσουμε τη νέα πραγματικότητα και να παρέμβουμε σε αυτή. Οσο παγκοσμιοποιείται η οικονομική δραστηριότητα, χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, άλλο τόσο παγκοσμιοποιούνται οι κοινωνικές αντιλήψεις και απόψεις για τον εκσυγχρονισμό και εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Οι ιδέες διακινούνται πολύ πιο γρήγορα από τους ανθρώπους, τα προϊόντα ή το χρήμα. Ο πολιτισμός εδώ και αιώνες δέν γνωρίζει σύνορα και ο κόσμος χωρίς σύνορα μοιάζει όλο και πιο πολύ ένα "σφαιρικό χωριό". Οπως αυξάνει η κυκλοφορία και ο ανταγωνισμός των προϊόντων, παράλληλα δημιουργείται ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για την διακίνηση και την αντιπαράθεση των ιδεών.
Το μέσο είναι οι Νέες Τεχνολογίες και το Διαδίκτυο, που εκμηδενίζουν τις αποστάσεις, μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά. Η επίδραση του "Μέσου" είναι προφανής για τομείς όπως η ενημέρωση και η διάδοση της γνώσης, αλλά και για παραγωγικούς κλάδους, όπως ο τουρισμός, το εμπόριο, η μουσική παραγωγή και άλλες υπηρεσίες που αποκτούν ένα παγκόσμιο ακροατήριο. Μπορεί όμως να είναι εξίσου καθοριστική ακόμα και σε παραδοσιακούς τομείς της παραγωγής, με τη διαφήμιση τοπικών προϊόντων ή την εισαγωγή τεχνογνωσίας για την αγροτική ή μικρή βιοτεχνική παραγωγή. Επιπλέον, χάρη στο διαδίκτυο δημιουργούνται νέες υπηρεσίες, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο, τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία, ακόμα και ηλεκτρονικές ταινιοθήκες. Στις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριλάβουμε και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, που εξαφανίζει τη γραφειοκρατία με προφανές αποτέλεσμα την καλύτερη αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων.
Οι νέες τεχνολογίες δέν περιορίζονται στην καλύτερη οργάνωση (αρχειοθέτηση, μηχανοργάνωση) και στην αύξηση της παραγωγικότητας (αυτοματισμοί), που αξιολογούνται με κλασσικές οικονομικές έννοιες. Η επανάσταση της πληροφορικής είναι το Διαδίκτυο, όπου -σχηματικά- ο αποστολέας έχει άμεση επαφή με τον παραλήπτη. Αυτό ισχύει είτε πρόκειται για παραγωγό και καταναλωτή, είτε για συγγραφέα και αναγνώστη, είτε για δημιουργό και θεατή ή ακροατή. Ισχύει για τον καθένα που θέλει να στείλει ή να λάβει ένα "μήνυμα". Αρκεί να "βγει" στο Διαδίκτυο και να το "πει" ή να δηλώσει την "παρουσία" του και να το "ακούσει". Αυτή η νέα μορφή επικοινωνίας αλλάζει δραστικά τον κόσμο για τις επόμενες γενιές, όπου τα γραπτά θα έχουν αντικατασταθεί από την ψηφιακή πληροφορία και οι τοποθεσίες, οι άνθρωποι και οι ιδέες θα "υπάρχουν" εάν "υπάρχουν" στο νέο εικονικό "περιβάλλον".
Το νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον λοιπόν έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στα οποία πρέπει να ανταποκριθούμε:
1. Ανάπτυξη τηλεπικοινωνιακών υποδομών, ώστε η περιφέρεια να συμμετέχει σ'αυτήν την εξέλιξη. Από το μαθητή που αντλεί πληροφορίες από το Διαδίκτυο, μέχρι και τον επαγγελματία που ενημερώνεται για τις καινοτομίες στον κλάδο του, πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι θα υπάρχουν ίσα δικαιώματα και οι ίδιες δυνατότητες πρόσβασης στο νέο περιβάλλον. Αλλιώς θα προσθέσουμε έναν επιπλέον λόγο ερήμωσης ακόμα και των βιώσιμων χωριών της Αρκαδίας.
2. Εξοπλισμός των σχολείων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Είναι αυτονόητο ότι παράλληλα πρέπει να εξοπλιστούν τα γραφεία των Δήμων και της Νομαρχίας. Τα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των ανατροπών που έρχονται. Ετσι και οι αυριανοί μαθητές θα έχουν ελλειπή μόρφωση, άν δέν έχουν εξοικείωση με τους υπολογιστές. Θα είναι οι αυριανοί αναλφάβητοι.
3. Αξιοποίηση των προγραμμάτων "Κοινωνίας της Πληροφορίας" και "Δικτυωθείτε" από τις αγροτικές και μεταποιητικές επιχειρήσεις που λειτουργούν στην Αρκαδία. Ως επαγγελματίες της πληροφορικής έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε εθελοντικά τον τόπο μας.
4. Οι κοινωνικοί φορείς και οργανισμοί, τα κόμματα, πρέπει να έχουν θέση και να παρεμβαίνουν για να ευαισθητοποιήσουν και να προετοιμάσουν τους πολίτες για τα νέα κοινωνικά δεδομένα. Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι από τη φύση τους ενάντια στην κομματικοποίηση, γιατί ενισχύουν τον πολίτη, του δίνουν εφόδια για να απελευθερώσει τη δημιουργικότητά του και να ισχυροποιήσει τη θέση του. Οι εμπειρίες από τα σεμινάρια που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Πολιτικής Επιμόρφωσης είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές.
5. Τις περισσότερες φορές τα επιδοτούμενα προγράμματα αντιμετωπίζονται με μια οικονομίστικη λογική. Η πρόκληση της εποχής όμως δέν είναι βάλουμε έναν υπολογιστή για να πάρουμε κάποια κοινοτικά κονδύλια, αλλά να εκμεταλλευτούμε τα κονδύλια για να κερδίσουμε πολλά περισσότερα στο μέλλον. Προέχει λοιπόν η συνεργασία των επαγγελματιών κατά κλάδο, όπως για παράδειγμα οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις της Αρκαδίας.
6. Το νέο περιβάλλον είναι πολύ ανταγωνιστικό και χαώδες, οπότε -όπως φαίνεται και από την πράξη- το "μήνυμα" πρέπει να έχει ποιότητα για να φτάσει στους αποδέκτες. Ηδη υπάρχουν πολλές καλαίσθητες σελίδες συμπατριωτών μας, που μεταφέρουν την Αρκαδία σε όλο το Διαδίκτυο. Ιδιαίτερα ευχάριστη είναι και η εμφάνιση ενημερωτικών ιστοτόπων για την Αρκαδία, με αυξανόμενη δημοτικότητα. Παραθέτω στο τέλος κάποιους συνδέσμους σε τέτοιες σελίδες, ενδεικτικά μόνο. Πιστεύω όμως ότι οι προσπάθειες αυτές πρέπει να στηριχτούν από όλους μας και βέβαια την πολιτεία.
7. Χαρακτηριστικό της ποιότητας είναι η "ιδιαιτερότητα" του μηνύματος, όταν αυτό που λέμε έχει να προσφέρει κάτι καινούργιο, κάτι διαφορετικό. Η Αρκαδία, ως χώρος με φυσική ομορφιά, πλούσιο πολιτισμό (αρχαίο και σύγχρονο) και ένδοξη ιστορία, έχει πολλά να κερδίσει από αυτήν την παγκοσμιοποίηση του πνεύματος, γιατί έχει ήδη μια "ταυτότητα", έχει ήδη το συγκριτικό πλεονέκτημα. Πιστεύω ότι πρέπει πάντα να φροντίζουμε ώστε η Αρκαδία στο Διαδίκτυο να έχει αυτήν την διακριτή "αναπτυξιακή ταυτότητα", συνδυάζοντας όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
8. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Διαδικτύου είναι ότι αποτελεί έναν ιστό (web), όπου οι ιστοσελίδες μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους μέσω των συνδέσμων (links), ενοποιώντας και συσχετίζοντας την πληροφορία χωρίς περιορισμούς. Η ονομασία "Ιστός" προέρχεται από αυτήν την ιδιότητα, που οδήγησε και στην δημιουργία των "webrings", διαδρομών πάνω στον ιστό με παρεμφερή θεματολογία.
Από το βήμα αυτού του πρωτοποριακού συνεδρίου προτείνω τη δημιουργία ενός τέτοιου "δακτύλιου" με Αρκαδική θεματολογία. Η πρόταση απευθύνεται καταρχήν στους διοργανωτές, αλλά και σε όλους τους συμμετέχοντες, εισηγητές και αναγνώστες.
Το ίδιο το Παναρκαδικό Διαδικτυακό Συνέδριο είναι ενδεικτικό των δυνατοτήτων που έχουμε, εμείς οι Αρκάδες, όπου κι άν βρισκόμαστε. Στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται παγκόσμια, πρέπει να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες και για την οικονομική ανάπτυξη της ιδιαίτερης πατρίδας μας και για να αναδείξουμε την πλούσια σε πολιτισμό και ανθρώπινες αξίες Αρκαδία σε διαχρονικό σημείο αναφοράς για την ανθρωπότητα.
Γιάννης Σπ. Γιαννόπουλος
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ
yiannis@arkadianet.gr
Αρκαδία - Ενας Τόπος με Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον
Η αποδυνάμωση της περιφέρειας είναι νομοτελειακή;
Ισχυρή αιρετή Τοπική Αυτοδιοίκηση - Επιτελικός ρόλος του Κράτους
Βιώσιμη (Αειφόρος) ανάπτυξη - μονόδρομος για την Αρκαδία
Αρκαδία και Διαδίκτυο - Μιά σχέση με Μέλλον
Αρκαδία - Ενας Τόπος με Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον
Η Αρκαδία έχει το προνόμιο να έχει εμβέλεια δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με την έκτασή της και το επίπεδο ανάπτυξής της. Τα χωριά μας είναι τα πιο ξακουστά, αλλά την ίδια στιγμή ζούμε την όλο και πιο γρήγορη συρρίκνωση του πληθυσμού τους. Οι συμπατριώτες μας απολαμβάνουν πρόσθετη αναγνώριση, πέρα από την επαγγελματική ή κοινωνική τους καταξίωση, λόγω του τόπου καταγωγής τους. Το γεγονός αυτό έχει την εξήγησή του και οι αιτίες μπορούν να αναζητηθούν και στην ιστορία (αρχαία και σύγχρονη) και στην λογοτεχνία (μυθολογικές αναφορές), αλλά και στην κοινωνική και οικονομική εξέλιξη του σύγχρονου ελληνικού κράτους.Ανάλογη προνομιακή θέση βέβαια έχει η Ελλάδα γενικότερα, ως γενέτειρα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, ή ακόμα και άλλες χώρες του κόσμου, κυρίως αυτές που διαθέτουν πλούσια πολιτισμική ιστορία. Ελάχιστοι όμως είναι οι τόποι, οι περιοχές μέσα στα όρια των χωρών, που έχουν αυτή τη "μυθική" διάσταση που απολαμβάνει η Αρκαδία.
Οι άνθρωποι της Αρκαδίας, εμείς οι Αρκάδες, φροντίζουμε για τη διατήρηση αυτής της προνομιακής θέσης της πατρίδας μας, με την εργατικότητά μας, την κινητικότητά μας, την οργανωτικότητά μας και την αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα μας. Ως αποτέλεσμα, η Αρκαδία μας ανταποδίδει ένα μέρος από την αίγλη της.
Για να συζητήσουμε για το μέλλον της Αρκαδίας πρέπει να αποτιμήσουμε και ίσως να επαναπροσδιορίσουμε αυτή τη σχέση μας με την Αρκαδία. Πώς επηρεάζεται αυτή η σχέση από τις εξελίξεις σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο; Τί πρέπει να κάνουμε για να διατηρήσουμε την προνομιακή θέση της Αρκαδίας σε ένα περιβάλλον χωρίς σύνορα, δηλαδή χωρίς προστατευτισμό, αλλά και χωρίς εμπόδια; Είναι αρκετό να αναφερόμαστε στο "Αρκαδικό ιδεώδες" μία ή δύο φορές το χρόνο, με αφορμή κάποιες εκδηλώσεις, ενώ την ίδια στιγμή η Αρκαδία έχει βασικές ελλείψεις σε υποδομές, περίθαλψη, οργάνωση παραγωγής και προστασία περιβάλλοντος;
Πιστεύω ότι για να ανταποδώσουμε στην ιδιαίτερη πατρίδα μας ένα μέρος από αυτά που της οφείλουμε πρέπει να καταρτίσουμε ένα "σχέδιο" για την Αρκαδία που θα έχει δύο παράλληλους και αλληλοσυμπληρούμενους στόχους. Ο ένας στόχος είναι το "υλικό" μέρος, η οικονομική ανάπτυξη της Αρκαδίας και ο άλλος το "πνευματικό" μέρος, η διάδοση των ιδιαιτεροτήτων και αρετών της Αρκαδίας.
Για την ανάπτυξη της Αρκαδίας είναι αναγκαίο να θίξουμε θέματα που αφορούν γενικότερα την περιφέρεια. Πρέπει να εξετάσουμε γιατί -παρά τα αλλεπάλληλα προγράμματα- η περιφέρεια συνεχίζει να αποδυναμώνεται. Να κάνουμε προτάσεις για την τοπική αυτοδιοίκηση που πρέπει να πρωταγωνιστήσει, για τον επιτελικό ρόλο που πρέπει να έχει το κράτος για την ανάπτυξη της περιφέρειας. Να συμφωνήσουμε ότι θέλουμε βιώσιμη (αειφόρο) ανάπτυξη για την ιδιαίτερη πατρίδα μας και να αναδείξουμε την ιδιαίτερη αναπτυξιακή ταυτότητα της Αρκαδίας.
Σκοπός μας βέβαια δέν είναι να καταρτίσουμε ένα πολιτικό πρόγραμμα, αλλά πρέπει να ξεφύγουμε από τα στερεότυπα και να διατυπώσουμε απόψεις και προτάσεις χωρίς τους περιορισμούς που επιβάλλει μια συνηθισμένη "πολιτική" ή "επιστημονική" προσέγγιση. Να καταλήξουμε σε κάποιες αρχές που σίγουρα θα επηρεάσουν τα πολιτικά προγράμματα και οπωσδήποτε θα ευαισθητοποιήσουν και θα εξοπλίσουν τους πολίτες και ψηφοφόρους στην κριτική τους και στις επιλογές τους.
Η παρουσία της Αρκαδίας είναι ήδη ισχυρή -όσον αφορά το δεύτερο μέρος- στον κόσμο των γραμμάτων και των τεχνών. Αποτελεί ήδη έναν διάσημο τουριστικό προορισμό, έχει τεράστιο πολιτισμικό πλούτο και εκπροσωπείται σε όλους τους κοινωνικούς χώρους από επώνυμους Αρκάδες. Η παρουσία αυτή πρέπει να εμπλουτιστεί και να αναβαθμιστεί ώστε να παραμείνει ισχυρή και αξιοζήλευτη στη σύγχρονη πραγματικότητα. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης που προκαλεί μέν ανασφάλεια, αλλά -καταργώντας τα σύνορα- αποτελεί προνομιακό πεδίο για αυτούς που έχουν πλούτο ιδεών και πολιτισμού. Οι Αρκάδες έχουμε αυτό το προνόμιο. Ας το αξιοποιήσουμε!
Η αποδυνάμωση της περιφέρειας είναι νομοτελειακή;
Τις τελευταίες δεκαετίες τα μοντέλα που κυριαρχούν για την ανάπτυξη της περιφέρειας στην Ευρώπη έχουν όλο και πιο έντονα χαρακτηριστικά φιλελεύθερης οικονομίας της αγοράς, με χρηματοδοτήσεις από κεντρικά ταμεία, με όρους που να διασφαλίζουν τη νομιμότητα των επενδύσεων. Οι παρεμβάσεις που έγιναν κυρίως από τα φτωχότερα κράτη είχαν ως αποτέλεσμα τα εξισορροπητικά προγράμματα, γνωστά ως πλαίσια στήριξης, με σκοπό την αποκατάσταση της συνοχής με ισόρροπη ανάπτυξη των κρατών, αλλά και γενικότερα της περιφέρειας.Μετά τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα και το Β' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, βρισκόμαστε προς το τέλος της υλοποίησης του Γ' ΚΠΣ και σχεδιάζουμε το Δ' ΚΠΣ. Η γενική διαπίστωση είναι ότι οι περιφέρειες με την χαμηλότερη ανάπτυξη παραμένουν χαμηλά και μάλιστα η διαφορά με τις πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες τείνει να αυξηθεί. Η "αυτορρύθμιση" που προσπαθούν να πετύχουν τα προγράμματα αυτά δέν έχει πετύχει, ενώ υπάρχουν και περιφέρειες με αρνητικό δείκτη ανάπτυξης.
Φαίνεται λοιπόν ότι η μεθοδολογία που εφαρμόζεται για την ένταξη έργων στα πλαίσια στήριξης (οικονομοτεχνικές μελέτες συνοδευόμενες από περιβαλλοντικές), στην οποία κυριαρχούν τα κριτήρια της ελεύθερης αγοράς δέν είναι επαρκής για να επιτευχθεί η περιφερειακή ανάπτυξη. Κάποιοι από τους λόγους είναι οι παρακάτω:
1. Η εφαρμογή των κριτηρίων της ανταποδοτικότητας και της σκοπιμότητας προκρίνει έργα σε περιοχές που είναι ήδη αναπτυγμένες. Η εφαρμογή λοιπόν των κριτηρίων αυτών χωρίς τον κεντρικό σχεδιασμό που στοχεύει στη σύγκλιση της ανάπτυξης των περιοχών οδηγεί σε μεγαλύτερη απόκλιση κάνοντας τις πλούσιες περιοχές πλουσιότερες και τις φτωχές φτωχότερες.
2. Οι μελέτες για την ανάπτυξη της περιφέρειας είναι συνήθως στατικές, δηλαδή λαμβάνουν υπόψη την υπάρχουσα κατάσταση (επίπεδο ανάπτυξης) χωρίς να συνεκτιμούν παραμέτρους που επηρεάζουν την μελλοντική εξέλιξη, όπως την δυναμική που αναπτύσσεται. Επίσης δέν συνεκτιμούν κοινωνικούς παράγοντες. (παράδειγμα: το αποτέλεσμα της βελτίωσης της οδοποιίας δέν είναι απλά ο μειωμένος χρόνος μετακίνησης και η αύξηση της επισκεψιμότητας, αλλά και η μείωση των ατυχημάτων, άρα και των νοσηλείων. Επιπλέον δέν υπολογίζεται η αύξηση της παραγωγικότητας των κατοίκων και οι νέες δουλειές που θα δημιουργηθούν όταν διαφαίνονται νέες προοπτικές για μια περιοχή).
3. Η κάθε περιοχή συνήθως εξετάζεται αυτόνομα, ενώ πάντα υπάρχει αλληλεπίδραση με γειτονικές περιοχές. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη σημερινή εποχή που υπάρχει αυξημένη κινητικότητα και νέες δραστηριότητες στην επαρχία. (παραδείγματα: (α) Η λειτουργία της Αττικής οδού είχε ως αποτέλεσμα την εξάλειψη του μποτιλιαρίσματος στην περιοχή του Ασπρόπυργου, πράγμα που φαινόταν αδύνατο παρά τις συνεχείς διαπλατύνσεις στα κρίσιμα σημεία. Για να προβλεφθεί αυτό σε μια μελέτη, θα έπρεπε να αναλυθεί όχι μόνο το λεκανοπέδιο, αλλά ολόκληρη η νότια Ελλάδα. (β) Η ολοκλήρωση της Ε.Ο. Βυτίνας - Αρχαίας Ολυμπίας θα έχει ως αποτέλεσμα τη χρήση και αυτού του δρόμου και όχι μόνο της διαδρομής μέσω Αχαϊας και Ηλείας. Το έργο αυτό λοιπόν δέν αφορά μόνο την Γορτυνία, αλλά όλους τους πολίτες που θα θελήσουν να επισκεφθούν την Αρχαία Ολυμπία. Τώρα η Πελοπόνησος είναι "κομμένη" στη μέση γιατί δέν υπάρχει ένας οριζόντιος άξονας που να συνδέει τις Μυκήνες με την Ολυμπία.)
Ισχυρή αιρετή Τοπική Αυτοδιοίκηση - Επιτελικός ρόλος του Κράτους
Τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης είχαν ως πρωταρχικό στόχο τη στήριξη των φτωχότερων κρατών. Η "περιφέρεια" όμως δέν είναι μόνο τα κράτη που λόγω επιπέδου ανάπτυξης είναι "περιφερειακά" γύρω από τον πυρήνα των αναπτυγμένων κρατών της Ε.Ε., αλλά και οι περιοχές μέσα στα κράτη που διατηρούν χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης, χαμηλότερο του μέσου όρου της κοινότητας, αλλά και χαμηλότερο του κράτους όπου ανήκουν. Η διάκριση αυτή είναι σημαντική για την Αρκαδία, που είναι μια τέτοια περιοχή.Το κράτος και η κυβέρνηση, ως άμεσα εκλεγόμενη από την κοινωνία, έχει εκ των πραγμάτων ένα ρόλο ρυθμιστικό -που όμως δέν ασκεί- στην ισόρροπη ανάπτυξη των περιφερειών μέσα στα όρια της δικαιοδοσίας του, δηλαδή της περιφέρειας της χώρας. Η κατανομή των πόρων γίνεται κατ'αρχήν στα κράτη, αλλά η απορρόφηση των κονδυλίων εξαρτάται από τις ολοκληρωμένες προτάσεις που θα υποβάλουν οι τελικοί αποδέκτες τους, δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς. Αν όμως η αρχική κατανομή γίνεται με βάση και κοινωνικά κριτήρια (συνοχή), την αντίστοιχη διαδικασία στην τελική απορρόφηση πρέπει να την ρυθμίσει επιτελικά το κράτος. Η διαπραγμάτευση που γίνεται είτε ανάμεσα στα κράτη, είτε ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας δέν είναι αποφασιστικής σημασίας άν δέν γίνουν οι τελικές προτάσεις (έργα, δράσεις) που θα απορροφήσουν τα ποσά αυτά. Ο επιτελικός ρόλος του κράτους έγκειται στο να διασφαλίσει και την απορρόφηση των "κερδισμένων", αλλά και την κατεύθυνσή τους σε τομείς και περιοχές που θα ενισχύσουν την σύγκλιση των περιφερειών σε μια ανοδική πορεία του επιπέδου ανάπτυξης.
Στο επίπεδο της περιφέρειας, η εξουσία πρέπει να περάσει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που πρέπει να είναι εξολοκλήρου αιρετή και οικονομικά ισχυρή και όχι το μακρύ χέρι ενός συγκεντρωτικού και πελατειακού κράτους. Η αποκέντρωση των εξουσιών είναι θεμελιώδης για να απελευθερωθούν οι δημιουργικές δυνάμεις της περιφέρειας και να αντιμετωπισθεί η γραφειοκρατία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μεγαλύτερη αξιοποίηση των προγραμμάτων γίνεται από τους δήμους που έχουν επιτύχει τη λειτουργία δημοτικών ή διαδημοτικών αναπτυξιακών εταιριών. Είναι επίσης χαρακτηριστικό το φαινόμενο η κεντρική διοίκηση να ανταγωνίζεται και να ακυρώνει τις πρωτοβουλίες της τοπικής αυτοδιοίκησης (π.χ. το δασικό χωριό στη λίμνη του Λάδωνα, ο βιολογικός καθαρισμός του δήμου Β.Κυνουρίας).
Η πολιτεία πρέπει να υλοποιήσει ένα σύγχρονο μοντέλο διακυβέρνησης, όπου το Κράτος πρέπει να έχει το ρόλο του και η Τοπική Αυτοδιοίκηση το δικό της:
1. Το κράτος πρέπει να ετοιμάσει ένα νέο χωροταξικό σχεδιασμό για ολόκληρη την επικράτεια. Σε αυτό το σχέδιο πρέπει να κυριαρχεί η προσπάθεια για σύγκλιση των περιφερειών, ως στοιχείο που συμπληρώνει την γενική προσπάθεια για ανάπτυξη.
2. Η κάθε περιοχή πρέπει να εξετάζεται ως λειτουργική ενότητα, δηλαδή τα έργα που προγραμματίζονται να είναι αλληλοσυμπληρούμενα.
3. Τα κριτήρια πρέπει να είναι ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής περιφέρειας, που έχει μεγάλο βαθμό ανομοιογένειας (παράδειγμα: η Ολλανδία έχει πολύ μεγάλο βαθμό ομοιογένειας καθώς είναι όλη πεδινή, ενώ η Ελλάδα είναι κατά 65% ορεινή ή γενικά δύσβατη. Πώς μπορεί ένας ορεινός δήμος να φτιάξει ένα σφαγείο, όταν ορίζεται ως ελάχιστη απόσταση από υπάρχον σφαγείο τα 100 χιλιόμετρα; Η Αρκαδία από άκρη σε άκρη είναι 150 χιλιόμετρα, αλλά δύσβατα!).
4. Το κράτος πρέπει να θέσει κριτήρια για την ανακατανομή του εισοδήματος και μεταξύ των περιοχών. Οι επιχορηγήσεις προς την Τ.Α. πρέπει να είναι «αντιστρόφως ανάλογες» με τον βαθμό ανάπτυξης της κάθε περιοχής.
5. Η υλοποίηση του σχεδιασμού γίνεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, που πρέπει να αποκτήσει το ρόλο που της αρμόζει σε θεσμικό και οικονομικό επίπεδο. Οταν η Τ.Α. ξεφύγει από τον άχαρο ρόλο του "επαίτη" προς το κράτος, θα μπορεί να συνδιαμορφώνει το επιτελικό σχέδιο, με βάση την άμεση εμπειρία του χώρου της.
6. Η ανάπτυξη της περιφέρειας δέν μπορεί να αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά και το κράτος ή η τοπική αυτοδιοίκηση δέν μπορεί να κάνει η ίδια τις επενδύσεις σε παραγωγικούς τομείς. Ο κεντρικός σχεδιασμός δέν σημαίνει συγκέντρωση των παραγωγικών δυνάμεων. Σημαίνει όμως την «κατεύθυνση» της ανάπτυξης σε παραγωγικούς τομείς και περιοχές με συγκεκριμένα μέτρα.
7. Τα μέτρα αυτά είναι κυρίως τα κίνητρα προς τις επιχειρήσεις είτε είναι ιδιωτικές, είτε δημοτικές ή διαδημοτικές, είτε μικτές (μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ ή φορολογίας, αυξημένα κίνητρα για την απασχόληση προσωπικού κ.α.). Τέτοιες ρυθμίσεις ισχύουν και σήμερα, όμως μέτρα όπως οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ πρέπει να ισχύσουν και για τις ορεινές περιοχές.
8. Ειδικότερα για θέματα που αφορούν τα έργα υποδομής (οδοποιϊα, τηλεπικοινωνίες, πολιτισμός, αθλητισμός) πρέπει να υπάρχει η πολιτική βούληση και η χρηματοδότηση να γίνεται ακόμα και από εθνικούς πόρους (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Εθνική Οδός Τρίπολης - Βυτίνας - Αρχαίας Ολυμπίας).
Βιώσιμη (Αειφόρος) ανάπτυξη - μονόδρομος για την Αρκαδία
Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει υιοθετήσει τις αρχές της αειφορίας με αφορμή τις επιπτώσεις της ανάπτυξης στο περιβάλλον. Οι αρχές αυτές είναι κάτι περισσότερο από έκφραση οικολογικής ευαισθησίας, γιατί εισάγουν μια νέα φιλοσοφία για την ανάπτυξη. Ως αειφόρος ορίζεται η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του σήμερα, χωρίς να υποσκάπτει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Είναι η ανάπτυξη με τέτοια κριτήρια, που η ευημερία δέν υποβαθμίζεται από γενιά σε γενιά.Μπορούμε να πούμε ότι αυτό ισχύει για την Αρκαδία; Εχουμε κάποιο σχέδιο για το λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης, όταν εξαντληθούν τα κοιτάσματα του λιγνίτη; Η χρήση του φυσικού αέριου ως καύσιμου φαίνεται ως η προσφορότερη και οικολογική λύση για να αντικαταστήσει τις ενεργειακές απαιτήσεις της χώρας. Τί εικόνα όμως θα παρουσιάζει το τοπίο που θα απομείνει; Στην επιδίωξη του κέρδους θα εξορρύξουμε κάθε χούφτα λιγνίτη καταστρέφοντας την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μας; Τα αντισταθμιστικά οφέλη έπρεπε από χρόνια να είναι στα χέρια της τοπικής αυτοδιοίκησης και να διατίθενται σε έργα υποδομής, αλλά και για την μελλοντική μεταλιγνιτική ανάπτυξη της περιοχής.
Τα τελευταία χρόνια έχουν εγκριθεί χρηματοδοτήσεις και εκτελούνται μικρά υδροηλεκτρικά έργα ιδιωτών στα πανέμορφα φαράγγια της Αρκαδίας, όπως στο φαράγγι του Τουθώα και του Λούσιου. Τα έργα αυτά, πέρα από τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, δέν προσφέρουν ουσιαστικά στις θιγόμενες περιοχές, αφού τα αντισταθμιστικά οφέλη είναι της τάξης του 3%, ενώ δέν απασχολούν προσωπικό. Η αδειοδότηση τέτοιων μονάδων δημιουργεί μακροπρόθεσμα προβλήματα στους δήμους που χρησιμοποιούν τους ίδιους φυσικούς πόρους (το νερό) και θα βρεθούν εκ των πραγμάτων σε ανταγωνιστική θέση, όταν θελήσουν να κάνουν αναπτυξιακά έργα στην ίδια περιοχή. Είναι απορίας άξιο πώς εγκρίθηκαν αυτές οι χρηματοδοτήσεις, όταν μια από τις προϋποθέσεις είναι οι περιοχές να είναι ακατοίκητες.
Για παράδειγμα, στο φαράγγι του Τουθώα πρόκειται να λειτουργήσει άμεσα μονάδα 1,5 MWatt, που σημαίνει -κατά προσέγγιση- παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 600 χιλιάδων ευρώ το χρόνο, με αντισταθμιστικά οφέλη 18 χιλιάδες ευρώ, που θα αποδίδονται στους τρεις δήμους (Λαγκαδίων, Τροπαίων και Ηραίας) και ίσως να απασχολεί έναν φύλακα. Δηλαδή δεσμεύονται αναπτυξιακοί πόροι της περιοχής για να βγάλει κέρδος ένας ιδιώτης, με αντάλλαγμα τις αποδοχές ενός υπαλλήλου σε κάθε έναν από τους τρεις εμπλεκόμενους δήμους. Οταν αυτοί οι δήμοι επιχειρήσουν να υλοποιήσουν προγράμματα αξιοποίησης του φαραγγιού (που ήδη τα έχουν στα προγράμματά τους) θα πρέπει να μή θίγουν τα έννομα συμφέροντα του "επενδυτή"!
Για να θέσουμε σωστά κριτήρια ανάπτυξης πρέπει να ορίσουμε ως παραγωγική βάση: 1. Το Παραγόμενο Κεφάλαιο, 2. Το Ανθρώπινο Κεφάλαιο και τη Γνώση, 3. Το Κοινωνικό Κεφάλαιο και 4. Το Φυσικό Κεφάλαιο. Η Γνήσια Επένδυση είναι το άθροισμα των επενδύσεων σε όλες τις παραπάνω μορφές Κεφαλαίου. Η Αρκαδία έχει τις προϋποθέσεις να βελτιώσει την ευημερία των κατοίκων της, άν αξιοποιήσει αυτές τις μορφές Κεφαλαίου που διαθέτει (τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της), συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά. Η ισχυροποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εγγυάται τη γνησιότητα των επενδύσεων.
Ο τριτογενής τομέας (υπηρεσίες, αγροτουρισμός) φαίνεται ο καταρχήν πιο ωφελημένος, αλλά και ο πρωτογενής τομέας μπορεί να ωφεληθεί άμεσα, όταν τα προϊόντα με ονομασία προέλευσης προέρχονται από κάποια ξακουστά μέρη. Ηδη υπάρχουν πολλές μικρές επιχειρήσεις στα χωριά με τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση με αξιόλογη δραστηριότητα. Οσον αφορά τη μεταποίηση, για να υπάρξει σημαντική παραγωγή, πρέπει να δοθούν κίνητρα από την πολιτεία, όπως αυτά που αναφέραμε πιο πάνω. Οπως ισχύουν ειδικές διατάξεις για τις νησιωτικές περιοχές, πρέπει αντίστοιχα να ισχύουν και για τις ορεινές και δύσβατες. Ιδιαίτερο κεφάλαιο αποτελεί η βιομηχανική περιοχή της Τρίπολης, που, παρά την εγγύτητα με την Αθήνα, δέν έχει αξιοποιηθεί.
Στην Αρκαδία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην αξιοποίηση των ορεινών όγκων και ορεινών περιοχών (Λίμνη Λάδωνα, Μαίναλο, Πάρνωνας, Λούσιος, Λύκαιο, κ.λπ.), που δέν υπάρχουν πουθενά αλλού τόσο πολλές, τόσο κοντά και με τόσα αξιοθέατα. Είναι τραγικό ότι μετά από προσπάθειες πολλών χρόνων συστάθηκε ο Σύνδεσμος για την ανάπτυξη της λίμνης του Λάδωνα, αλλά η πολιτεία ακύρωσε τη σχεδόν εγκεκριμμένη μελέτη για το Δασικό Χωριό -με αιτιολογία ότι δήθεν είναι ασύμφορο- για να χαρίσει την αξιοποίηση παρόμοιων φυσικών πόρων στην ιδιωτική εκμετάλλευση (από τις πρώτες αποφάσεις του αργότερα αποπεμφθέντα υπουργού αγροτικής ανάπτυξης Τσιτουρίδη).
Η καθυστέρηση στην ανάπτυξη των περιοχών αυτών έχει ως αποτέλεσμα να διατηρούν την αμόλυντη ομορφιά τους, σε αντίθεση με άλλες περιοχές, όπου επήλθε κορεσμός. Μπορούμε να μετατρέψουμε το μειονέκτημα της μή ανάπτυξης σε πλεονέκτημα, φροντίζοντας ώστε οι παρεμβάσεις να έχουν τα χαρακτηριστικά της αειφορίας. Ιδιαίτερα σήμερα, στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, πρέπει να αναδειχθεί η ιδιαίτερη αναπτυξιακή ταυτότητα της Αρκαδίας.
Αρκαδία και Διαδίκτυο - Μιά σχέση με Μέλλον
Η παγκοσμιοποίηση και η επανάσταση της πληροφορικής είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά της εποχής μας, γεγονότα αλληλένδετα και αλληλοεξαρτώμενα, που επηρεάζουν όλα τα κράτη, ανεξάρτητα από το βαθμό ανάπτυξής τους. Κοινός παρανομαστής είναι η ανασφάλεια των πολιτών, που είτε βλέπουν παραδοσιακές δομές του κοινωνικού κράτους να μήν επαρκούν, είτε βλέπουν νέα ανταγωνιστικά προϊόντα που εισβάλλουν σε μια μέχρι τώρα προστατευμένη αγορά. Η παγκοσμιοποίηση καθοδηγείται από τις δυνάμεις του κεφάλαιου, άλλα το ίδιο συνέβη και σε άλλες αντίστοιχες φάσεις απότομης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, όπως στην βιομηχανική επανάσταση.Η νέα πραγματικότητα δέν καταργεί τις κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά αποτελεί ένα διαφορετικό πλαίσιο συγκρούσεων συμφερόντων των διαφόρων τάξεων και στρωμάτων της κοινωνίας. Η άρνηση αυτής της εξέλιξης είναι αδιέξοδη, αλλά αντίθετα πρέπει να αναλύσουμε τη νέα πραγματικότητα και να παρέμβουμε σε αυτή. Οσο παγκοσμιοποιείται η οικονομική δραστηριότητα, χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, άλλο τόσο παγκοσμιοποιούνται οι κοινωνικές αντιλήψεις και απόψεις για τον εκσυγχρονισμό και εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Οι ιδέες διακινούνται πολύ πιο γρήγορα από τους ανθρώπους, τα προϊόντα ή το χρήμα. Ο πολιτισμός εδώ και αιώνες δέν γνωρίζει σύνορα και ο κόσμος χωρίς σύνορα μοιάζει όλο και πιο πολύ ένα "σφαιρικό χωριό". Οπως αυξάνει η κυκλοφορία και ο ανταγωνισμός των προϊόντων, παράλληλα δημιουργείται ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για την διακίνηση και την αντιπαράθεση των ιδεών.
Το μέσο είναι οι Νέες Τεχνολογίες και το Διαδίκτυο, που εκμηδενίζουν τις αποστάσεις, μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά. Η επίδραση του "Μέσου" είναι προφανής για τομείς όπως η ενημέρωση και η διάδοση της γνώσης, αλλά και για παραγωγικούς κλάδους, όπως ο τουρισμός, το εμπόριο, η μουσική παραγωγή και άλλες υπηρεσίες που αποκτούν ένα παγκόσμιο ακροατήριο. Μπορεί όμως να είναι εξίσου καθοριστική ακόμα και σε παραδοσιακούς τομείς της παραγωγής, με τη διαφήμιση τοπικών προϊόντων ή την εισαγωγή τεχνογνωσίας για την αγροτική ή μικρή βιοτεχνική παραγωγή. Επιπλέον, χάρη στο διαδίκτυο δημιουργούνται νέες υπηρεσίες, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο, τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία, ακόμα και ηλεκτρονικές ταινιοθήκες. Στις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριλάβουμε και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, που εξαφανίζει τη γραφειοκρατία με προφανές αποτέλεσμα την καλύτερη αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων.
Οι νέες τεχνολογίες δέν περιορίζονται στην καλύτερη οργάνωση (αρχειοθέτηση, μηχανοργάνωση) και στην αύξηση της παραγωγικότητας (αυτοματισμοί), που αξιολογούνται με κλασσικές οικονομικές έννοιες. Η επανάσταση της πληροφορικής είναι το Διαδίκτυο, όπου -σχηματικά- ο αποστολέας έχει άμεση επαφή με τον παραλήπτη. Αυτό ισχύει είτε πρόκειται για παραγωγό και καταναλωτή, είτε για συγγραφέα και αναγνώστη, είτε για δημιουργό και θεατή ή ακροατή. Ισχύει για τον καθένα που θέλει να στείλει ή να λάβει ένα "μήνυμα". Αρκεί να "βγει" στο Διαδίκτυο και να το "πει" ή να δηλώσει την "παρουσία" του και να το "ακούσει". Αυτή η νέα μορφή επικοινωνίας αλλάζει δραστικά τον κόσμο για τις επόμενες γενιές, όπου τα γραπτά θα έχουν αντικατασταθεί από την ψηφιακή πληροφορία και οι τοποθεσίες, οι άνθρωποι και οι ιδέες θα "υπάρχουν" εάν "υπάρχουν" στο νέο εικονικό "περιβάλλον".
Το νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον λοιπόν έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στα οποία πρέπει να ανταποκριθούμε:
1. Ανάπτυξη τηλεπικοινωνιακών υποδομών, ώστε η περιφέρεια να συμμετέχει σ'αυτήν την εξέλιξη. Από το μαθητή που αντλεί πληροφορίες από το Διαδίκτυο, μέχρι και τον επαγγελματία που ενημερώνεται για τις καινοτομίες στον κλάδο του, πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι θα υπάρχουν ίσα δικαιώματα και οι ίδιες δυνατότητες πρόσβασης στο νέο περιβάλλον. Αλλιώς θα προσθέσουμε έναν επιπλέον λόγο ερήμωσης ακόμα και των βιώσιμων χωριών της Αρκαδίας.
2. Εξοπλισμός των σχολείων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Είναι αυτονόητο ότι παράλληλα πρέπει να εξοπλιστούν τα γραφεία των Δήμων και της Νομαρχίας. Τα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των ανατροπών που έρχονται. Ετσι και οι αυριανοί μαθητές θα έχουν ελλειπή μόρφωση, άν δέν έχουν εξοικείωση με τους υπολογιστές. Θα είναι οι αυριανοί αναλφάβητοι.
3. Αξιοποίηση των προγραμμάτων "Κοινωνίας της Πληροφορίας" και "Δικτυωθείτε" από τις αγροτικές και μεταποιητικές επιχειρήσεις που λειτουργούν στην Αρκαδία. Ως επαγγελματίες της πληροφορικής έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε εθελοντικά τον τόπο μας.
4. Οι κοινωνικοί φορείς και οργανισμοί, τα κόμματα, πρέπει να έχουν θέση και να παρεμβαίνουν για να ευαισθητοποιήσουν και να προετοιμάσουν τους πολίτες για τα νέα κοινωνικά δεδομένα. Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι από τη φύση τους ενάντια στην κομματικοποίηση, γιατί ενισχύουν τον πολίτη, του δίνουν εφόδια για να απελευθερώσει τη δημιουργικότητά του και να ισχυροποιήσει τη θέση του. Οι εμπειρίες από τα σεμινάρια που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Πολιτικής Επιμόρφωσης είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές.
5. Τις περισσότερες φορές τα επιδοτούμενα προγράμματα αντιμετωπίζονται με μια οικονομίστικη λογική. Η πρόκληση της εποχής όμως δέν είναι βάλουμε έναν υπολογιστή για να πάρουμε κάποια κοινοτικά κονδύλια, αλλά να εκμεταλλευτούμε τα κονδύλια για να κερδίσουμε πολλά περισσότερα στο μέλλον. Προέχει λοιπόν η συνεργασία των επαγγελματιών κατά κλάδο, όπως για παράδειγμα οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις της Αρκαδίας.
6. Το νέο περιβάλλον είναι πολύ ανταγωνιστικό και χαώδες, οπότε -όπως φαίνεται και από την πράξη- το "μήνυμα" πρέπει να έχει ποιότητα για να φτάσει στους αποδέκτες. Ηδη υπάρχουν πολλές καλαίσθητες σελίδες συμπατριωτών μας, που μεταφέρουν την Αρκαδία σε όλο το Διαδίκτυο. Ιδιαίτερα ευχάριστη είναι και η εμφάνιση ενημερωτικών ιστοτόπων για την Αρκαδία, με αυξανόμενη δημοτικότητα. Παραθέτω στο τέλος κάποιους συνδέσμους σε τέτοιες σελίδες, ενδεικτικά μόνο. Πιστεύω όμως ότι οι προσπάθειες αυτές πρέπει να στηριχτούν από όλους μας και βέβαια την πολιτεία.
7. Χαρακτηριστικό της ποιότητας είναι η "ιδιαιτερότητα" του μηνύματος, όταν αυτό που λέμε έχει να προσφέρει κάτι καινούργιο, κάτι διαφορετικό. Η Αρκαδία, ως χώρος με φυσική ομορφιά, πλούσιο πολιτισμό (αρχαίο και σύγχρονο) και ένδοξη ιστορία, έχει πολλά να κερδίσει από αυτήν την παγκοσμιοποίηση του πνεύματος, γιατί έχει ήδη μια "ταυτότητα", έχει ήδη το συγκριτικό πλεονέκτημα. Πιστεύω ότι πρέπει πάντα να φροντίζουμε ώστε η Αρκαδία στο Διαδίκτυο να έχει αυτήν την διακριτή "αναπτυξιακή ταυτότητα", συνδυάζοντας όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
8. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Διαδικτύου είναι ότι αποτελεί έναν ιστό (web), όπου οι ιστοσελίδες μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους μέσω των συνδέσμων (links), ενοποιώντας και συσχετίζοντας την πληροφορία χωρίς περιορισμούς. Η ονομασία "Ιστός" προέρχεται από αυτήν την ιδιότητα, που οδήγησε και στην δημιουργία των "webrings", διαδρομών πάνω στον ιστό με παρεμφερή θεματολογία.
Από το βήμα αυτού του πρωτοποριακού συνεδρίου προτείνω τη δημιουργία ενός τέτοιου "δακτύλιου" με Αρκαδική θεματολογία. Η πρόταση απευθύνεται καταρχήν στους διοργανωτές, αλλά και σε όλους τους συμμετέχοντες, εισηγητές και αναγνώστες.
Το ίδιο το Παναρκαδικό Διαδικτυακό Συνέδριο είναι ενδεικτικό των δυνατοτήτων που έχουμε, εμείς οι Αρκάδες, όπου κι άν βρισκόμαστε. Στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται παγκόσμια, πρέπει να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες και για την οικονομική ανάπτυξη της ιδιαίτερης πατρίδας μας και για να αναδείξουμε την πλούσια σε πολιτισμό και ανθρώπινες αξίες Αρκαδία σε διαχρονικό σημείο αναφοράς για την ανθρωπότητα.
Γιάννης Σπ. Γιαννόπουλος
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΕΜΠ
yiannis@arkadianet.gr
Αναστόπουλος Γιάννης wrote: